Rotunda - Cmentarz wojenny nr 51

Cmentarz założony na lesistym wzgórzu Rotunda nieopodal Regetowa to jeden z najciekawszych cmentarzy z I Wojny Światowej w tym rejonie. Wybudowany na planie koła, otoczony został murem poligonalnym zbudowanym z kamienia łupanego. Wejściem była dwuskrzydłowa drewniana bramka oparta na kamiennych słupach i przykryta czterospadowym, gontowym daszkiem.

Elementem centralnym cmentarza była kompozycja pięciu wysokich, drewnianych wież o czworobocznej podstawie ( centralna miała wysokość 16m, a boczne po 12m). Szczyty ich były zwieńczone przez monumentalne krzyże łacińskie przykryte blaszanymi pokryciami o łagodnych opływowych kształtach. W miejscu zamocowania blaszanego pokrycia zamontowano metalowe ozdoby w kształcie płomienia świecy.

 

Na froncie podstawy wieży środkowej znajduje się kamienna tablica inskrypcyjna z krzyżem maltańskim i tekstem:

Nie płaczcie, że leżymy tak z dala od ludzi,
A burze już nam nieraz we znaki się dały -
Wszak słońce co dzień rano tu nas wcześniej budzi
I wcześniej okrywa purpurą swej chwały.

Pole grobowe rozłożone symetrycznie wokół ogrodzenia mieści 58 mogił pojedynczych i zbiorowych, obłożonych surowym kamieniem. Na nich ustawiono krzyże łacińskie i dwuramienne z emaliowanymi tabliczkami imiennymi. 

Pochowano tu 54 osoby, w tym:

• 42 żołnierzy austriackich
• 12 żołnierzy rosyjskich

 

Cmentarz na Rotundzie jako pierwszy z cmentarzy wojennych z I Wojny Światowej został wpisany na listę zabytków w czasach PRL i był jednocześnie jedynym, na którym nie przeprowadzono w tym czasie żadnych prac remontowych. W czasie zimnej wojny urządzono tu posterunek obserwacyjny przestrzeni powietrznej kraju, który przyczynił się między innymi do całkowitej dewastacji cmentarza. W 2002 r. powstało Stowarzyszenie Społeczny Komitet Odbudowy Cmentarza na Rotundzie, któremu do chwili obecnej udało się odbudować wszystkie pięć wieżyc i ustawić na nowo dokładne repliki krzyży nagrobnych. Do zrekonstruowania pozostał jeszcze mur okalający cmentarz.

Źródło: Frodyma R., Cmentarze Wojenne z I Wojny Światowej, część I. Okręg I - Nowy Żmigród, Okręg II - Jasło,Wydawnictwo "Ruthenus" Rafał Barski, Karpackie Towarzystwo Naukowe i Oświatowe, Krosno 2015.