Cerkiew Opieki Matki Bożej w Wołowcu

Cerkiew w Wołowcu pochodzi z XVIII w. Została wzniesiona jako świątynia parafii greckokatolickiej. W 1927, gdy większość mieszkańców Wołowca przeszła do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w czasie tzw. schizmy tylawskiej, cerkiew pozostała w rękach greckokatolickiej mniejszości. Po Akcji Wisła obiekt został zaadaptowany na owczarnię i oborę. Miejscowy PGR zgodził się jednak oddać budynek grupie prawosławnych Łemków, którzy wrócili do Wołowca po 1958. Remont obiektu został przeprowadzony w 1964, kiedy to całkowicie rozebrano zniszczone prezbiterium, zastępując je nowym cztery lata później.

Cerkiew św. Jana Złotoustego w Polanach

Cerkiew św. Jana Złotoustego w Polanach zbudowana w 1914 na planie krzyża greckiego z dużą centralną kopułą, w dużej mierze dzięki wsparciu łemkowskich emigrantów ze Stanów Zjednoczonych. Została zbudowana w miejscu starszej drewnianej cerkwi (odnotowanej już w 1826), która już w roku 1899 była opisana jako bardzo stara i w bardzo złej kondycji. W 1927, podczas schizmy tylawskiej, około połowy parafii greckokatolickiej przeszło na prawosławie. W 1934 parafia została włączona do Apostolskiej Administracji Łemkowszczyzny.
Po wojnie greckokatolickich parafian wysiedlono, a cerkiew zamieniono na magazyn. W 1956 część wysiedlonych powróciła, i wskutek ich starań 24 lutego 1966 władze przekazały im ruiny cerkwi, którą remontowano do 1971. Dnia 28 listopada 1971 rzymskokatolicy z Polan i okolicznych wsi rozbijając zamki i wyrąbując drzwi od zakrystii wdarli się do cerkwi i zawładnęli nią. Rozpoczęła się seria walk o cerkiew najpierw na miejscu, a potem w sądzie. Spory trwały do listopada 1992, od kiedy to cerkiew jest współużytkowana przez grekokatolików i rzymskich katolików, a wyznawcy prawosławia korzystają z cerkwi w innych miejscowościach.

Źródło: Wikipedia

Słonny

W drodze na Słonny - widok na Bieszczady.

Słonny to szczyt w Górach Sanocko-Turczańskich, położony w głównym grzbiecie Gór Słonnych o wysokości 668 m n.p.m. Jego stoki opadają: na południowy zachód - ku dolinie Sanu i wsi Monasterzec, zaś na północy wschód - ku dolinie potoku Borsukowiec i wsi Rakowa. Szczyt Słonnego jest zalesiony, przez co nie przedstawia walorów widokowych.

Źródło: Wikipedia

Franków

Franków to wzgórze na północnym skraju Beskidu Niskiego, najwyższy szczyt w grupie wzgórz zwanej Górami Iwelskimi. Wyniosłe, rozłożyste wzgórze, w partiach szczytowych zupełnie bezleśne, daje wgląd na znajdującą się w odległości niespełna 3,5 km na wschód od niego dość szeroką dolinę Jasiołki, którą biegnie ważna droga z Krosna przez Duklę w kierunku Przełęczy Dukielskiej oraz na szerokie obniżenie, oddzielające Góry Iwelskie od właściwego zrębu Beskidu Niskiego, którym z kolei dochodzi do Dukli z zachodu droga z Nowego Żmigrodu.

Cerkiew Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja w Olchowcu

Pierwsza cerkiew w Olchowcu powstała lub została przeniesiona z innej miejscowości w 1792. Jeden z trzech dzwonów, jakie posiadała, do dnia dzisiejszego znajduje się w świątyni ustawionej na jej miejscu w 1934, kiedy rozebrano starą cerkiew. Nowa budowla poważnie ucierpiała w czasie II wojny światowej, kiedy trafiona pociskiem straciła większość wyposażenia z ikonostasem w pożarze, został uszkodzony również dach. Bezpośrednio po wojnie mieszkańcy podjęli pewne prace zabezpieczające, przerwane przez akcję „Wisła”. W latach 40. XX wieku z pozostawionej bez opieki cerkwi rozkradziono znaczną część wyposażenia. Następnie cerkiew została zaadaptowana na kościół. W 1950 tylko postawa mieszkańców Olchowca zapobiegła jej rozbiórce, zadekretowanej przez władze. Po 1956, również z inicjatywy miejscowej ludności, dokonano kolejnych niezbędnych napraw we wnętrzu obiektu, współużytkowanego przez katolików obydwu obrządków. Dopiero w latach 80. udało się jednak zamontować w cerkwi nowy ikonostas, a po 1992 przeprowadzić generalny remont.

Tarnica

Widok na Tarnicę z połonin Szerokiego Wierchu.

Tarnica (1346 m n.p.m.) to najwyższy szczyt polskich Bieszczadów, wznoszący się na krańcu pasma połonin, w grupie tzw. gniazda Tarnicy i Halicza. Należy do Korony Gór Polski. Szczyt Tarnicy wznosi się ponad 500 m nad dolinę Wołosatki i wyróżnia się osobliwą sylwetką. Od sąsiedniego masywu Krzemienia grzbiet  oddzielony jest głęboką Przełęczą Goprowską, natomiast z Szerokim Wierchem łączy się charakterystyczną, ostro wciętą w grzbiet przełęczą o wysokości 1275 m n.p.m., od której pochodzi nazwa góry (w języku rumuńskim słowo "tarniţa" oznacza siodło, przełęcz). Wąski, ostry, nieco wydłużony grzbiet góry, z dwoma wyraźnymi wierzchołkami (1346 i 1339 m n.p.m.), wyścielają złomiska skał i zdobią bruzdy naturalnych zagłębień, a także resztki wojennych okopów.

Cerkiew Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja w Rzepedzi

We wnętrzu znaleźć możemy zdekopletowany ikonostas z czasów budowy cerkwi.

Ozdobą Rzepedzi jest drewniana cerkiew Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja, zbudowana w 1824 r. Jest to jedna z trzech zachowanych cerkwi typu wschodniołemkowskiego. Po 1949 r. była użytkowana jako kościół, obecnie wróciła w ręce prawowitych właścicieli. We wnętrzu znaleźć możemy zdekopletowany ikonostas z czasów budowy cerkwi. Na ścianach podziwiać można polichromię z 1896 r. Prze cerkwi stoi drewniana dzwonnica wkomponowana w kamienne ogrodzenie, a obok cmentarz z przykładami ludowej kamieniarki.

Źródło: Bieszczady, Przewodnik, Oficyna Wydawnicza "Rewasz", "Bosz" Sp. z o.o., Pruszków - Olszanica 1992

Krzemień

Krzemień i Halicz widziany z Tarnicy.

Krzemień znajduje się w środkowej części grupy Tarnicy i Halicza, w paśmie połonin. Masyw ma charakter przebiegającego z północnego zachodu na południowy wschód grzbietu, na którym występują liczne skałki tworzące kształt grzebienia. Obecna nazwa góry pochodzi właśnie od zniekształconego przez austriackich kartografów słowa "grzebień" (z ukraińska "hreben").

Cerkiew Narodzenia Matki Bożej w Hoszowczyku

Cerkiew w Hoszowczyku wybudowano w roku 1926. Była to pierwsza cerkiew we wsi. Po roku 1951, po kilku próbach odprawienia w niej mszy rzymskokatolickich przez przesiedleńców z Sokalszczyzny, cerkiew została zamknięta. Stała nieużytkowana aż do roku 1970, kiedy to została zamieniona w kościół rzymskokatolicki. W roku 2002 przeszła remont, podczas którego pod okapem prezbiterium odkryto duży zapas amunicji z okresu II wojny światowej.
Cerkiew w Hoszowie jest świątynią orientowaną, trójdzielną o konstrukcji zrębowej. Zbudowana została na planie krzyża greckiego. Do prezbiterium przylegają dwie zakrystie. Nad nawą znajduje się kopuła na ośmiobocznym bębnie. Dachy i kopuła obite blachą.
W świątyni nie zachowały się elementy pierwotnego wyposażenia.
Przy cerkwi znajduje się stary cerkiewny cmentarz z kilkoma nagrobkami oraz kilka grobów powojennych osadników.

Źródło: Kryciński S., Cerkwie w Bieszczadach, Wydawnictwo Rewasz, Pruszków 2005.

Rudawka Rymanowska

Rudawka Rymanowska to wieś lokowana na prawie wołoskim w 1589 r., nad rzeką Wisłok, w północnej części Pogórza Bukowskiego. W Jarze Wisłoka (40 m głęb.) malownicze miejsca do plażowania i kąpieli, największa w polskich Karpatach odkrywka łupków menilitowych zwana Ścianą Olzy. Potencjalne uzdrowisko. W latach 50. XX w. odkryto tu źródła mineralne siarczanowych i solanek jodowo-bromowych, w tym termę - zmineralizowaną cieplicę o temp. 48 st. C. W XIX w. i w okresie międzywojennym wydobywano tu ropę naftową.

Źródło: Wikipedia

Szeroki Wierch

Widok z Krzemienia na Tarnicę i Szeroki Wierch

Szeroki Wierch (1315 m n.p.m.) to masyw górski w paśmie połonin w Bieszczadach Zachodnich stanowiący zachodni skraj grupy Tarnicy, od jej najwyższego szczytu jest oddzielony niewielką przełęczą (1275 m n.p.m.). Jest to wydłużony, pokryty połoniną grzbiet mający cztery kulminacje: 1243, 1268, 1293 i 1315 m n.p.m. Najwyższa posiada osobną nazwę Tarniczka. Pasmo Szerokiego Wierchu ograniczają doliny: Terebowca od północy oraz Wołosatki od południa i zachodu. Od masywu Krzemienia oddziela je przełęcz (1160 m n.p.m.) zwana Przełęczą Goprowską (w miesiącach letnich ratownicy GOPR mają tam swój namiot). Z odkrytego grzbietu Szerokiego Wierchu rozciągają się widoki na okoliczne szczyty, m.in. Połoninę Caryńską, masyw Rawek, Bukowe Berdo, Krzemień i Tarnicę.

Cerkiew św. Michała Archanioła w Turzańsku

W dolnej części Turzańska, na wzgórku spotykać możemy  parafialną cerkiew św. Michała Archanioła, użytkowaną obecnie jako cerkiew prawosławna. Jest to jedna z trzech zachowanych cerkwii tzw. typu wschodniołemkowskiego.
Cerkiew była wzmiankowana już w I poł. XVI w. Obecny budynek powstał w pierwszych latach XIX w. i był rozbudowywany o przedsionek i zakrystię w 1836. W latach 1896 i 1913 dokonywano kolejnych remontów cerkwi, wzmacniając jej dach blachą. Po wywiezieniu ludności ukraińskiej w ramach Akcji Wisła w latach 1947-1961 cerkiew użytkowali katolicy obrządku łacińskiego. Następnie z polecenia Urzędu Wojewódzkiego budynek został zaplombowany. W 1963 świątynię oddano w użytkowanie prawosławnym, którzy są jej gospodarzami do dnia dzisiejszego. W cerkwi zachowały się elementy oryginalnego wyposażenia: ikonostas z 1895 i polichromia z przełomu XIX i XX wieku.

Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny z Grąziowej

Przed frontem i z boku biegną podcienia.

Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny z Grąziowej ufundował w 1731 r. Grigorij Kolosterskij za odpuszczenie grzechów swoich i swojej żony. W 1968 r. przeniesiono ją do Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Jest to cerkiew typu bojkowskiego. Jest trójdzielna – składa się z trzech pomieszczeń – prezbiterium, nawy i babińca. Przed frontem i z boku biegną podcienia. Polichromię wykonał w 1735 roku Stefan Paszecki, stosując technikę temperową na pobiele wapiennej.

Bukowe Berdo

Bukowe Berdo to masyw górski w polskich Bieszczadach w postaci podłużnego pasma o trzech kulminacjach: 1201, 1238 oraz 1311 m n.p.m. Charakteryzuje się liczną obecnością piaskowcowych skałek. Szczytowe partie zajmuje połonina. Południowo-zachodni stok opada bezpośrednio do doliny Terebowca, natomiast północne i pn.-wsch. zbocza przechodzą w rozczłonkowane grzbiety m.in. Obnogi (1081 m n.p.m.), Grandysowej Czuby (1026 m n.p.m.) i Mucznego (861 m n.p.m.). Bukowe Berdo poprzez płytką przełęcz łączy się z masywem Krzemienia. Z góry, szczególnie z najwyższego wierzchołka, rozciąga się rozległy widok na północ i wschód, głównie na tereny ukraińskie. Grzbietem (z ominięciem wierzchołka 1238 m n.p.m.) wiedzie niebieski szlak turystyczny na odcinku Otryt – Wołosate, z którym na północny zachód od kulminacji 1201 m n.p.m. łączy się żółty szlak z Mucznego.

Cerkiew Opieki Matki Bożej w Równi

Cerkiew w Równi powstała w pierwszej połowie XVIII wieku. Jako świątynia greckokatolicka funkcjonowała do 1951, kiedy ukraińscy mieszkańcy wsi zostali z niej wysiedleni. W następnych latach porzucona świątynia była wykorzystywana jako magazyn. Mimo tego w latach 60. XX wieku duża część jej wyposażenia była jeszcze w dobrym stanie, toteż obiekt został wpisany na listę zabytków, a zachowane w nim: ikonostas z XVII w., cztery ikony powstałe w następnym stuleciu oraz siedem chorągwi procesyjnych trafiły do muzeum w Łańcucie. W 1969 miejscowi wierni Kościoła rzymskokatolickiego, bez zgody administracji państwowej, rozpoczęli adaptację budynku cerkwi na kościół, umieszczając w jej wnętrzu zupełnie nowe obiekty liturgiczne. Oficjalnie obiekt przekazano Kościołowi łacińskiemu dopiero trzy lata później.

Cerkiew św. Dymitra w Radoszycach

Przy drodze, na wzgórzu, otoczona murem z surowego kamienia, stoi cerkiew p/w św. Dymitra. Zbudowano ją w 1868 roku jako parafialną greckokatolicką. Jest drewniana, konstrukcji zrębowej, oszalowana i orientowana. Mimo trójdzielności budynku babiniec nie jest wyodrębniony. 

Nad babińcem zbudowana jest wieża o konstrukcji słupowej, przed nim zaś postawiony jest niewielki przedsionek. Jest to forma pośrednia pomiędzy typem zachodniołemkowskim a osławskim. 

Przed cerkwią stoi murowana dzwonnica o konstrukcji parawanowej.

W najbliższym otoczeniu świątyni znajdował się cmentarz, z którego pozostał jeden nagrobek z 1868.

Bartne - Cmentarz wojenny nr 64

Obiekt został zaprojektowany na rzucie nieregularnego wieloboku.

Cmentarz zaprojektowany został przez Hansa Mayra . Znajduje się 300 m na północny wschód od serkwii w zaroślach na stoku. Obiekt został zaprojektowany na rzucie nieregularnego wieloboku, zbliżonego do prostokąta. Ogrodzenie wykonano z kamienia łamanego, w centrum znajduje się duży krzyż z drewnianym daszkiem. Na cmentarzu pochowano 29 Austriaków oraz 57 Rosjan. Znanych jest 26 nazwisk żołnierzy austriackich z 36 pułku piechoty oraz 16 i 17 pułku ułanów. Cmentarz  w chwili obecnej jest odnowiony i wyremontowany.

Źródło: Frodyma R., Galicyjskie cmentarze wojenne, tom I. Beskid niski i Pogórze, Oficyna Wydawnicza "Rewasz", Warszawa - Pruszków 1995

Cerkiew Przemienienia Pańskiego w Czerteżu

Parafia prawosławna w Czerteżu istniała już w XV wieku, po uchwaleniu unii brzeskiej stała się ona greckokatolicką placówką duszpasterską. Nie wiadomo, ile budynków sakralnych istniało na miejscu dzisiejszej cerkwi wzniesionej w 1742. W 1836 cerkiew została przebudowana, w rezultacie czego poważnym zmianom uległa jej bryła – z trzech kopuł umieszczonych nad nawą, prezbiterium i babińcem pozostała jedna. Do wschodniej ściany świątyni dobudowano, również z drewna, zakrystię. W tym czasie powstała również dekoracja wnętrza w postaci zespołu fresków, które w najlepszym stanie zachowały się w zakrystii i pomieszczeniu ołtarzowym. W 1887 obok cerkwi pojawiła się wolnostojąca dzwonnica, której głównym wykonawcą był Seńko Kikta.

Biecz - Cmentarz wojenny nr 109

Cmentarz wojenny nr 109 znajduje się w Bieczu, w pobliżu remizy strażackiej pomiędzy szkołą a restauracją, przy drodze do Jasła. Został on zaprojektowany przez Hansa Mayra. Nekropolia otoczona jest grubymi murami z kamienia ciosanego z daszkiem a bramę wejściową okalają dwie duże basteje. Na cmentarzu spoczywa 271 żołnierzy - 126 austriackich, 137 rosyjskich i 8 niemieckich. Cmentarz zadbany jednak nie zachowały się m.in. żeliwne krzyże (usunięto je podczas remontu).

Źródło: Frodyma R., Galicyjskie cmentarze wojenne, tom I. Beskid niski i Pogórze, Oficyna Wydawnicza "Rewasz", Warszawa - Pruszków 1995

Cerkiew pw. św. Onufrego w Rosolinie

Trójdzielność cerkwi z zewnątrz jest właściwie niewidoczna.

Drewniana cerkiew greckokatolicka pw. św. Onufrego z nieistniejącej wsi bieszczadzkiej Rosolin została zbudowana w 1750 r. w miejsce wcześniejszej, wzmiankowanej już w roku 1580, z fundacji ówczesnego właściciela wsi Onufrego Giebułtowskiego, w podzięce za jego cudowne uratowanie z wód wezbranej rzeki Czarnej. Według miejscowej tradycji cerkiew nie była nowa lecz zakupiona została w okolicach Bandrowa i pochodzić może nawet z II połowy XVII wieku. Przemawiać za tym ma archaiczna budowa świątyni. W 1957 r. cerkiew przeniesiono do Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, gdzie jest obecnie eksponowana. Nieco później w jej ślady poszła drewniana dzwonnica i kostnica.

Cerkiew św. Michała Archanioła w Świątkowej Wielkiej

W 1986 zdewastowany obiekt został zaadaptowany na kościół rzymskokatolicki.

Pierwsza cerkiew w Świątkowej Wielkiej powstała przed 1581. Była to świątynia prawosławna, która zmieniła wyznanie razem z mieszkańcami wsi, po podpisaniu aktu unii brzeskiej. Na jej miejscu w 1757 wzniesiono nową cerkiew. Według relacji mieszkańców pierwotnie znajdowała się ona nad potokiem Świerzówką, który wzbierał w czasie wzmożonych opadów deszczu, uniemożliwiając dostęp do budynku. W związku z tym mieszkańcy przenieśli cerkiew na miejsce przy głównej drodze wsi. W II poł. XVIII w. kontynuowano prace dekoracyjne w świątyni, wykonując polichromię, zaś w 1796 (według innej wersji - w wieku XIX) dostawiono wieżę nad przedsionkiem. W 1927, w czasie tzw. schizmy tylawskiej, większość mieszkańców wsi przyjęła prawosławie, jednak cerkiew pozostała w rękach greckokatolickiej mniejszości. W 1933 do cerkwi dobudowano zakrystię.

Nowy Żmigród - Cmentarz wojenny nr 8

Cmentarz wojenny nr 8 w Nowym Żmigrodzie zaprojektowany został przez Dušana Jurkoviča, w formie sporego prostokąta otoczonego kamienno-drewnianym płotem. Na środku cmentarza znajduje się kamienny pomnik, będący cechą charakterystyczną tego cmentarza, w formie pięciu kolumn na wspólnym kwadratowym postumencie z kapitelami z motywami roślinnymi. Jego powierzchnia wynosi 1650 m².

Znajduje się na nim 157 grobów pojedynczych oraz 27 grobów zbiorowych. Bardzo rzadkim przypadkiem na cmentarzach z tego okresu jest znajomość nazwisk i przynależności pułkowej żołnierzy rosyjskich.

Na cmentarzu w Żmigrodzie na 149 pochowanych żołnierzy carskich znane są nazwiska około 50. Spośród grobów wyróżnia się grób kapitana Franza Dobnika z płytą z piaskowca.

Ropica Górna - cmentarz wojenny nr 67

Cmentarz ma kształt prostokąta o powierzchni około 400 m².

Cmentarz wojenny nr 67 w Ropicy Górnej został zaprojektowany przez Hansa Mayra. Położony jest w części wsi zwanej kiedyś Ropicą Ruską. Znajduje się on u podnóża wzgórza Kornuta, na łące około 100 metrów od drogi Bartne-Ropica Górna. Cmentarz ma kształt prostokąta o powierzchni około 400 m². Otoczony jest z 4 stron ogrodzeniem z ociosanego kamienia. W środku ogrodzenia, od strony północnej, znajduje się drewniana bramka wejściowa. Groby są oznaczone nagrobkami w formie żeliwnych krzyży z datą 1915 na betonowych podestach. W centralnej części znajduje się betonowy krzyż postawiony na kamiennym cokole wykonanym z tego samego kamienia co ogrodzenie.

Cerkiew Soboru Najświętszej Maryi Panny w Hłomczy

Cerkiew ulokowano na obronnym odosobnionym wzniesieniu nad Sanem.

Drewniana parafialna cerkiew greckokatolicka, znajdująca się w Hłomczy została zbudowana w miejscu starszej drewnianej cerkwi, (wizytowanej w 1836 przez biskupa Snihurskiego) w 1859. Ulokowano ją na obronnym odosobnionym wzniesieniu nad Sanem. Około roku 1910 cerkiew została odnowiona. Obok niej w 1859 r. wybudowano kamienną dzwonnicę a w 2 poł. XIX w. murowane ogrodzenie cmentarne. W dzwonnicy wiszą trzy dzwony, w tym jeden z 1668 r. Wewnątrz odnaleźć możemy kompletny klasycystyczny ikonostas z okresu budowy cerkwi z ikonami przyozdobionymi ręcznikami z haftem ukraińskim.

Cerkiew św. Mikołaja w Hoszowie

Cerkiew zbudowana na planie krzyża greckiego.

Ozdobą Hoszowa jest przepiękna drewniana cerkiew parafialna pw. św. Mikołaja zbudowana na planie krzyża greckiego, z centralną kopułą, wzorowana na cerkwiach huculskich. Budowę cerkwi rozpoczęto w roku 1939. Użyto do niej materiałów z poprzedniej XVIII wiecznej cerkwi. Do wybuchu II wojny światowej zdążono postawić jedynie ściany. W trakcie wojny była wykorzystywana przez Niemców jako magazyn amunicji, której wybuch poważnie uszkodził konstrukcję budynku. Budowa została dokończona w latach 1947-48. Po roku 1951 cerkiew została opuszczona i przez pewien okres służyła jako owczarnia. W roku 1971 została przejęta przez kościół rzymskokatolicki. W trakcie remontu w roku 1977 pokrywający dach i kopułę gont zastąpiono blachą.

Beniowa

Beniowa to nieistniejąca wieś w górnej dolinie Sanu przy granicy ukraińskiej, w tzw. bieszczadzkim worku. Lokowano ją na prawie wołoskim przed 1580 r. Nazwa pochodzi od imienia Benio (Benedykt), zapewne nosił je zasadźca. Wieś wchodziła początkowo w skład rozległych dóbr Kmitów z Sobienia, później wielokrotnie zmieniała właściciela, należała m.in. do Kalinowskich, właścicieli Turki. w 1921 r. liczyła 97 domów i 582 mieszkańców. Po II wojnie światowej została całkowicie wysiedlona a jej zabudowę zniszczono. W latach osiemdziesiątych zniszczono wszelkie ślady domów, część cmentarza, kapliczkę i krzyż przydrożny.

Cerkiew greckokatolicka pw. Świętego Onufrego w Wisłoku Wielkim

Na babińcu, niewyodrębnionym w bryle, nabudowano niewielką wieżyczkę.

Na północnym krańcu wsi znajduje się na niewielkim wzgórzu dawna dolnowisłocka parafialna cerkiew greckokatolicka p/w św. Onufrego. Została ona zbudowana w latach 1850-1854. Jest orientowana, trójdzielna, konstrukcji zrembowej. Dach jest jednokalenicowy. Na babińcu, niewyodrębnionym w bryle, nabudowano niewielką wieżyczkę. Nie jest to rozwiązanie częste choć występuje czasem, zwłaszcza w dolinie Osławy i Osławicy. Przy części ołtarzowej zbudowano od południa składzik, z drugiej strony zakrystię. We wnętrzu cerkwii zachował się architektoniczny ikonostas z ornamentami neorokokowymi.

Banica - cmentarz wojenny nr 62

Cmentarz w Banicy projektował Duszan Jurkowicz. Spoczywa na nim 12. Austriaków (tylko 3 z nich jest znanych z nazwiska i przynależności do pułków) i  40. Rosjan z których aż 10 znanych jest z nazwiska i przynależności do 1.Wołgskiego Pułku Kozaków (Kozaków terskich) i do 176. Perjewołczenskiego Pułku Piechoty. Cmentarz został założony na planie nieregularnego wieloboku i tak ogrodzony. Element centralny stanowił krzyż drewniany o bogatej ornamentacji  pierwotnie wykonany jako identyczny z krzyżem pomnikowym cmentarza nr 5 w Grabiu.

Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Łodzinie

Drewniana filialna cerkiew greckokatolicka została wybudowana w 1743. Wewnątrz znajduje się kompletny ikonostas. Świątynię remontowano w 1875 roku (z tego czasu również pochodzi m.in. ikonostas). Cerkiew należała do parafii greckokatolickiej w Hłomczy.

Źródło: Wikipedia

Cerkiew p.p. św. Michała Archanioła w Świątkowej Małej

Cerkiew jest orientowana, typu zachodniołemkowskiego, drewniana, trójdzielna, z wieżą zwieńczoną izbicą.

Przy nieutwardzonej drodze, odchodzącej na południe, niedaleko od przystanku PKS stoi w Świątkowej Małej zabytkowa cerkiew p/w św Michała Archanioła. Świątynię wzniesiono w 1762 roku. Zapewne nawę i babiniec dobudowano do kapliczki z XVII wieku, stanowiącej obecnie sanktuarium. Budynek remontowano na przełomie wieku XIX i XX (prawdopodobnie wówczas cerkiew przebudowano) oraz w latach 1975 - 1978.

Cerkiew p.p. Narodzenia Bogurodzicy w Ropkach

Obiekt posiada trójdzielną budowę i łamane dachy namiotowe.

Cerkiew greckokatolicka wybudowana w 1801 roku. Po wysiedleniu w akcji „Wisła” mieszkańców wsi, obiekt pozostawał nieużywany, w latach 70 XX wieku chylącą się ku upadkowi świątynię rozebrano i przeniesiony do  w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Obiekt posiada trójdzielną budowę, łamane dachy namiotowe, kopuła wieży posiada pozorne latarnie.

Krzywa - cmentarz wojenny nr 54

Cmentarz zaprojektował Duszan Jurkowicz. Leżą na nim pochowani  Rosjanie z 17 Archangielskiego Pułku Piechoty z garnizonem w Żytomierzu, 176. Perjewołoczenskiego PP z garnizonem w Czernichowie na Ukrainie  w łącznej liczbie 60. U Brocha i Hauptmanna jest on wymieniony jako grób masowy i pierwotny jego wygląd jest opisany krótko: „Wykonanie: Płot z żerdzi na podmurówce kamiennej bez zaprawy, drewniany krzyż z gontowym zadaszeniem.” Roman Frodyma wspomina w swoim przewodniku że krzyż (przewrócony) posiadał bogatą ornamentykę, jednakże obecnie nie da się tego stwierdzić bo zniknęły już nawet jego resztki . Obecnie cmentarz to kopiec na podstawie prostokąta, ogrodzony solidnym ogrodzeniem staraniem Stowarzyszenia Rozwoju Sołectwa Krzywa.

Przełęcz Małastowska - Cmentarz wojenny nr 60

Cmentarz wojenny nr 60 na Przełęczy Małastowskiej - zabytkowy cmentarz z I wojny światowej. Zaprojektowany przez Dušana Jurkoviča. Znajduje się w pobliżu schroniska, 100 m od szosy przy niebieskim szlaku w stronę Banicy. W osi cmentarza znajduje się drewniana kaplica z kopią obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej wykonany przez Kaspara oraz tablicą inskrypcyjną o treści :

Pamiętajcie w swoich pełnych szczęścia dniach,

Że na tej ziemi gorzał zaciekły bój,

Że tu tysiące odniosło śmiertelne rany,

Aby wokół was rozkwitało błogosławieństwo słońca

Ogrodzenie z potężnych brewion na podmurówce. Obiekt doskonale zachowany i utrzymany. Pochowano tu 174 żołnierzy austro-węgierskich.

Źródło: Frodyma R., Galicyjskie cmentarze wojenne, tom I. Beskid niski i Pogórze, Oficyna Wydawnicza "Rewasz", Warszawa - Pruszków 1995

Cerkiew greckokatolicka p.w. św. Paraskewii w Hołuczkowie

 Cerkiew została zbudowana w 1858 r. przez cieślę Konstatntego Mielnika.

 

Parafialna cerkiew greckokatolicka p.w. św. Paraskewii w Hołuczkowie (obecnie kościół rzymskokatolicki) została zbudowana w 1858 r. przez cieślę Konstatntego Mielnika. W 1912 r. przeprowadzono remont i przebudowę. Wewnątrz znajduje się kompletny ikonostas z okresu budowy cerkwii, o wystroju późnobarokowym.

Czarne - Cmentarz wojenny nr 53

Na cmentarzu jest pochowanych 377 żołnierzy w czterech grobach zbiorowych.

Cmentarz wojenny nr 53 w Czarnem – cmentarz z I wojny światowej, zaprojektowany przez Dušana Jurkoviča znajdujący się we wsi Czarne w w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa. Położony jest przy drodze do Krzywej, ok. 1km od Wisłoki, po zachodniej stronie dawnego cmentarza przycerkiewnego, oddzielony od drogi ogrodzeniem krytym gontem. Zajmuje powierzchnię około 660 m². Obecnie cmentarz pomimo renowacji ponownie niszczeje i jest profanowany przez pasące się w pobliżu bydło.

Łysa Góra - Cmentarz wojenny nr 9

Na ścianie frontowej tablica z inskrypcją w języku niemieckim.

Cmentarz nr 9 w Łysej Górze zaprojektowany został przez Dušana Jurkoviča. Całość zaprojektowana została na planie wydłużonym o zaokrąglonych narożnikach z małym wybrzuszeniem od strony północnej (za pomnikiem). Teren cmentarza łagodnie opada w kierunku południowym, w kierunku drogi Nowy Żmigród – Dukla. Dziś wejście na teren cmentarza znajduje się od strony wschodniej w pobliżu pomnika. Pierwotne, główne wejście na cmentarz znajdowało się od strony południowej, "w dole" cmentarza. Podczas odbudowy cmentarza z niewiadomych przyczyn zrezygnowano z odbudowy pierwotnego, głównego wejścia na cmentarz, mimo, iż zachowały się fundamenty bramki. Dzisiejsze wejście na cmentarz było wejściem pomocniczym (pierwotnie również było ujęte w kamienne słupki, z których zrezygnowano podczas odbudowy). Dziś cały teren otoczony jest płotem z bali drewnianych, który nie pokrywa pierwotnej powierzchni cmentarza (podczas odbudowy wprowadzono korekty).

Cerkiew p.w. śś. Kosmy i Damiana w Krempnej

Cerkiew jest drewniana , konstrukcji zrębowej, trójdzielna, orientowana.

W środku Krempnej stoi niegdyś gekokatolicka cerkiew p.w. śś. Kosmy i Damiana. Data powstania budynku jest niejasna. W 1968 r. znaleziono tablicę fundacyjną z tekstem: "1782 rok. Na miejscu rozebranej cerkwii przy pomocy J. O. X. Karola Radziwiłła za staraniem Michała Turkowskiego parocha, u Gromady wybudowano nową cerkiew.". Cerkiew wybudowano zapewnie z materiału pochodzącego ze świątynii wcześniejszej, "która lat 275 stała". Według źródeł prace budowlane zakończono w 1783 roku (i taka data znajduje się na zamku w drzwiach babińca), ale już w 1787 r. przeprowadzono pierwszy remont.

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Jana Chrzciciela w Tyrawie Solnej.

Cerkiew prezentuje typ budownictwa ludowego w duchu klasycystycznym.

We wsi Tyrawa Solna znajduje się dawna cerkiew parafialna greckokatolicka pw. św. Jana Chrzciciela wzniesiona w 1837 r. z fundacji ówczesnego parocha (plebana) tyrawskiego Jereja Mejnickiego. Cerkiew prezentuje typ budownictwa ludowego w duchu klasycystycznym z wyraźnymi cechami latynizacji. Obecnie świątynia pełni rolę rzymskokatolickiego.

Męcina Mała - cmentarz wojenny nr 81

Cmentarz wojenny nr 81 w Męcinie małej z czasów I wojny światowej został zaprojektowany przez Hansa Mayra. Znajduje się on przy drodze pomiędzy Męciną Wielką, a Męciną Małą na skarpie, do której prowadzi podejście po kamiennych schodkach. Zachowany i utrzymany jest w bardzo dobrym stanie. Zajmuje powierzchnię około 160 m². Cmentarz otoczony jest kamiennym murem z daszkiem. Na jego terenie znajduje się kamienny pomnik w kształcie centralnego krzyża.

Znajduje się na nim 9 grobów pojedynczych oraz 8 zbiorowych. Pochowano w nich 45 żołnierzy poległych w okresie 2-3 maja 1915 roku:

 - 28 Rosjan
 - 17 Niemców m. in. z 58 Pułk Piechoty (3 Poznański), 3 Bawarski Pułk Piechoty im. Księcia Bawarii Karola.

Królik Wołoski

Ruiny murowanej cerkwi greckokatolickiej pw. Przeniesienia relikwii św. Mikołaja.

Królik Wołoski to nieistniejąca wieś w górnej części doliny potoku Tabor, na południe od Rymanowa, obecnie część wsi Królik Polski. Dawniej była to wieś łemkowska a obie osady stanowiły jedną wieś założoną przez pierwszego wójta Jaślisk Jana Hanselina, który wykarczowawszy w 1389 r. lasy na południe od istniejącego już Deszna, sprowadził tu pierwszych osadników. Od 1434 roku osada była w posiadaniu biskupa łacińskiego w Przemyślu i stanowiła część tak zwanego klucza jaśliskiego.

Cerkiew p.w. św. Mikołaja w Dobrej Szlacheckiej

 

Obok cerkwi stoi drewniana dzwonnica

We wsi Dobra Szlachecka nad Sanem spotykamy drewnianą greckokatolicką cerkiew p.w. św. Mikołaja obecnie wykorzystywaną jako kościół rzymskokatolicki. Zbudowano ją w 1879 r. na miejscu wcześniejszej świątynii. W 1944 r. uległa zniszczeniu środkowa kopuła a w 1947 r. rozebrano ją i położono dach. We wnętrzu zachowała się polichromia figuralno-architektoniczna z elementami iluzjonistycznymi z 1905 r. oraz niemal kompletne wyposażenie cerkiewne, w tym: klasycystyczny ikonostas namalowany w latach 1899 - 1900 przez Michała i Antoniego Bogdańskich; ołtarz cerkiewny i 6 procesyjnych chorągwi haftowanych przez miejscowe kobiety - przykład ukraińskich haftów ludowych.

Długie - Cmentarz wojenny nr 44

Cmentarz został zrekonstruowany w 1998 roku.

300 m od Wisłoki w pobliżu śladów cerkwi, w nieistniejącej wsi Długie w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa odnaleźć możemy prawie zapomniany cmentarz wojenny nr 44 z I wojny światowej. Zaprojektował go  Dušan Jurkovič. Pierwotnie cmentarz posiadał kamienne słupki ogrodzenia połączone drewnianymi balami z gontowym daszkiem. Obiekt został prawie całkowicie zniszczony a następnie zrekonstruowany w 1998 roku.

Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Uluczu

Jedna z najstarszych w Polsce cerkiew greckokatolicka...

W Uluczu na wzgórzu Dębnik stoi drewniana, jedna z najstarszych w Polsce cerkiew greckokatolicka p.w. Wniebowstąpienia Pańskiego. Zbudowana została najprawdopodobniej w latach 1510 - 17, a przebudowana w 2 poł. XVII w. i w XIX w. Wzniesiono ją z belek modrzewiowych przy pomocy siekier i toporów bez użycia pił. Początkowo cerkiew wchodziła w skład drewnianego klasztoru bazylianów. Całość otoczona była dwoma pierścieniami kamiennych murów obronnych o nieregularnym przystosowanym do rzeźby terenu zarysie.

Krempna - Cmentarz wojenny nr 6

Biegnący u góry miedziany wieniec z liści dębu trafił tu w 1990 r.

Na zachód od skrzyżowania dróg w centrum Krempnej na zalesionym wzgórzu odnajdziemy zaprojektowany przez Dušana Jurkoviča cmentarz wojenny nr 6. Jego centrum tworzy monumentalny pomnik wsparty na czterech kamiennych filarach stojących w okręgu, podtrzymujących wieniec. Biegnący u góry miedziany wieniec z liści dębu trafił tu w 1990 r. Został wykonany przez arabskich rzemieślników na zamówienie polskich i austriackich żołnierzy służących w siłach pokojowych na Wzgórzach Golan. Na murze ogrodzenia znajdują się dwa betonowe krzyże.

Cerkiew Opieki Matki Bożej w Komańczy

Fotografia archiwalna przedstawiająca stan z 2005 r.

Greckokatolicka cerkiew parafialna p.w. Opieki Matki Bożej była do niedawna największą ozdobą leżącej na granicy Bieszczad i Beskidu Niskiego Komańczy. Zbudowana w 1802 r. była jedną z trzech zachowanych cerkwii typu wschodniołemkowskiego. Ulokowaną na obronnym pagórku cerkiew otaczał kamienny murek, w który wkomponowana była dzwonnica pełniąca jednocześnie funkcję bramy. We wnętrzu znajdował się kompletny ikonostas z 1832 r. pochodzący z wsi Wołosianka na południowych, zakarpackich stokach bieszczadów.

Bukowiec koło Sianek

Bukowiec koło Sianek to nieistniejąca już dziś wieś nad potokiem Halicz, w tzw. biesczadzkim worku lokowana przed 1580 r. na prawie wołoskim przez Kmitów z Leska, poprzez wycięcie jej obszaru z gruntów zakupionej w 1533 r. Tarnawy. Poczynając od XVII w. kilkakrotnie zmieniała właścicieli. W XIX w. w górnej części doliny potoku Bukowiec powstał niewielki zakład produkcji potażu czyli węglanu potasowego, używanego między innymi do wyrobu mydłą i szkła. Cykl produkcyjny polegał na paleniu drewna a tak powstały popiół ługowano, czyliprzepłukiwano wodą. Po odparowaniu otrzymanego roztworu pozostawał potaż. Stosując taką metodę niszczono przy okazji ogromne połacie lasu, niemniej zakład działał jescze w naszym wieku. W miejscu zwanym do dziś Potasznią pozostały po nim ruiny niewielkiej, murowanej budowli oraz ogromna żeliwna kadź.

Grab - Cmentarz wojenny nr 4

Rekonstrukcja pierwotnego pomnika w kształcie wieży kościoła łemkowskiego...

Cmentarz wojenny nr 4 w Grabiu to zabytkowy cmentarz z I wojny światowej zaprojektowany przez Dušana Jurkoviča i Adolfa Kašpara, w formie czterolistnej koniczyny, znajdujący się w miejscowości Grab w gminie Krempna. Naprzeciw wejścia głównego zbudowanego z ciosanego kamienia znajduje się rekonstrukcja pierwotnego pomnika w kształcie wieży kościoła łemkowskiego. Obecny pomnik jest mniejszy i uproszczony, został postawiony w czasie rekonstrukcji w 1995 roku.

Liszna

Wieś Liszna istniała już w 1429 r. pod nazwą Leszna. W połowie XV w. jej właścicielem był Iwan, prawdopodobnie potomek starej  rodziny bojarskiej. W 1 poł. XIX w. wieś należała do Medyńskich, a pod koniec tego wieku do Franciszka Adamowicza i Eugeniusza Grohmanna.

Cerkiew greckokatolicka p.w. Przemienienia Pańskiego w Siemuszowej

Jest to budynek dwudzielny, z trójbocznie zamkniętym prezbiterium...

Siemuszowa, wieś po raz pierwszy wspomniana w dokumencie z 1420 r. W tym czasie jej właścicielami byli Jan i Spytko, protoplaści rodu Siemuszowskich. W rękach tej rodziny pozostawała przynajmniej przez cały XV i XVI wiek. Do Siemuszowskich należał również leżący po sąsiedzku Kreców. W 1507 r. we wsi istniała już cerkiew parafialna. W XIX w. Siemuszowa była w rękach Truskolaskich, a później Mendla Herziga.

Cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem

Według miejscowych przekazów, Bartne zostało założone przez kamieniarzy z pobliskiej Jasionki, którzy na zboczach pobliskich gór pozyskiwali materiał. Nazwa wsi (Bartne/Bortne) pochodzi od połączenia słów "bór tnę". Z Bartnego/Bortnego pochodził Stefan Szkurat, który przyjął później bardziej szlachecko-brzmiące nazwisko "Bortniański" – był to ojciec znakomitego kompozytora Dmytra Bortniańskiego. W XIX wieku wieś rozsławiły warsztaty kamieniarskie - pochodzące stąd krzyże przydrożne oraz nagrobki spotkać można w odległych miejscowościach; kamienne koło młyńskie z datą 1905 znajduje się w Bydgoszczy.