Cerkiew p.w. św. Mikołaja w Dobrej Szlacheckiej

 

Obok cerkwi stoi drewniana dzwonnica

We wsi Dobra Szlachecka nad Sanem spotykamy drewnianą greckokatolicką cerkiew p.w. św. Mikołaja obecnie wykorzystywaną jako kościół rzymskokatolicki. Zbudowano ją w 1879 r. na miejscu wcześniejszej świątynii. W 1944 r. uległa zniszczeniu środkowa kopuła a w 1947 r. rozebrano ją i położono dach. We wnętrzu zachowała się polichromia figuralno-architektoniczna z elementami iluzjonistycznymi z 1905 r. oraz niemal kompletne wyposażenie cerkiewne, w tym: klasycystyczny ikonostas namalowany w latach 1899 - 1900 przez Michała i Antoniego Bogdańskich; ołtarz cerkiewny i 6 procesyjnych chorągwi haftowanych przez miejscowe kobiety - przykład ukraińskich haftów ludowych.

Długie - Cmentarz wojenny nr 44

Cmentarz został zrekonstruowany w 1998 roku.

300 m od Wisłoki w pobliżu śladów cerkwi, w nieistniejącej wsi Długie w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa odnaleźć możemy prawie zapomniany cmentarz wojenny nr 44 z I wojny światowej. Zaprojektował go  Dušan Jurkovič. Pierwotnie cmentarz posiadał kamienne słupki ogrodzenia połączone drewnianymi balami z gontowym daszkiem. Obiekt został prawie całkowicie zniszczony a następnie zrekonstruowany w 1998 roku.

Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Uluczu

Jedna z najstarszych w Polsce cerkiew greckokatolicka...

W Uluczu na wzgórzu Dębnik stoi drewniana, jedna z najstarszych w Polsce cerkiew greckokatolicka p.w. Wniebowstąpienia Pańskiego. Zbudowana została najprawdopodobniej w latach 1510 - 17, a przebudowana w 2 poł. XVII w. i w XIX w. Wzniesiono ją z belek modrzewiowych przy pomocy siekier i toporów bez użycia pił. Początkowo cerkiew wchodziła w skład drewnianego klasztoru bazylianów. Całość otoczona była dwoma pierścieniami kamiennych murów obronnych o nieregularnym przystosowanym do rzeźby terenu zarysie.

Krempna - Cmentarz wojenny nr 6

Biegnący u góry miedziany wieniec z liści dębu trafił tu w 1990 r.

Na zachód od skrzyżowania dróg w centrum Krempnej na zalesionym wzgórzu odnajdziemy zaprojektowany przez Dušana Jurkoviča cmentarz wojenny nr 6. Jego centrum tworzy monumentalny pomnik wsparty na czterech kamiennych filarach stojących w okręgu, podtrzymujących wieniec. Biegnący u góry miedziany wieniec z liści dębu trafił tu w 1990 r. Został wykonany przez arabskich rzemieślników na zamówienie polskich i austriackich żołnierzy służących w siłach pokojowych na Wzgórzach Golan. Na murze ogrodzenia znajdują się dwa betonowe krzyże.

Cerkiew Opieki Matki Bożej w Komańczy

Fotografia archiwalna przedstawiająca stan z 2005 r.

Greckokatolicka cerkiew parafialna p.w. Opieki Matki Bożej była do niedawna największą ozdobą leżącej na granicy Bieszczad i Beskidu Niskiego Komańczy. Zbudowana w 1802 r. była jedną z trzech zachowanych cerkwii typu wschodniołemkowskiego. Ulokowaną na obronnym pagórku cerkiew otaczał kamienny murek, w który wkomponowana była dzwonnica pełniąca jednocześnie funkcję bramy. We wnętrzu znajdował się kompletny ikonostas z 1832 r. pochodzący z wsi Wołosianka na południowych, zakarpackich stokach bieszczadów.

Bukowiec koło Sianek

Bukowiec koło Sianek to nieistniejąca już dziś wieś nad potokiem Halicz, w tzw. biesczadzkim worku lokowana przed 1580 r. na prawie wołoskim przez Kmitów z Leska, poprzez wycięcie jej obszaru z gruntów zakupionej w 1533 r. Tarnawy. Poczynając od XVII w. kilkakrotnie zmieniała właścicieli. W XIX w. w górnej części doliny potoku Bukowiec powstał niewielki zakład produkcji potażu czyli węglanu potasowego, używanego między innymi do wyrobu mydłą i szkła. Cykl produkcyjny polegał na paleniu drewna a tak powstały popiół ługowano, czyliprzepłukiwano wodą. Po odparowaniu otrzymanego roztworu pozostawał potaż. Stosując taką metodę niszczono przy okazji ogromne połacie lasu, niemniej zakład działał jescze w naszym wieku. W miejscu zwanym do dziś Potasznią pozostały po nim ruiny niewielkiej, murowanej budowli oraz ogromna żeliwna kadź.

Grab - Cmentarz wojenny nr 4

Rekonstrukcja pierwotnego pomnika w kształcie wieży kościoła łemkowskiego...

Cmentarz wojenny nr 4 w Grabiu to zabytkowy cmentarz z I wojny światowej zaprojektowany przez Dušana Jurkoviča i Adolfa Kašpara, w formie czterolistnej koniczyny, znajdujący się w miejscowości Grab w gminie Krempna. Naprzeciw wejścia głównego zbudowanego z ciosanego kamienia znajduje się rekonstrukcja pierwotnego pomnika w kształcie wieży kościoła łemkowskiego. Obecny pomnik jest mniejszy i uproszczony, został postawiony w czasie rekonstrukcji w 1995 roku.

Liszna

Wieś Liszna istniała już w 1429 r. pod nazwą Leszna. W połowie XV w. jej właścicielem był Iwan, prawdopodobnie potomek starej  rodziny bojarskiej. W 1 poł. XIX w. wieś należała do Medyńskich, a pod koniec tego wieku do Franciszka Adamowicza i Eugeniusza Grohmanna.

Cerkiew greckokatolicka p.w. Przemienienia Pańskiego w Siemuszowej

Jest to budynek dwudzielny, z trójbocznie zamkniętym prezbiterium...

Siemuszowa, wieś po raz pierwszy wspomniana w dokumencie z 1420 r. W tym czasie jej właścicielami byli Jan i Spytko, protoplaści rodu Siemuszowskich. W rękach tej rodziny pozostawała przynajmniej przez cały XV i XVI wiek. Do Siemuszowskich należał również leżący po sąsiedzku Kreców. W 1507 r. we wsi istniała już cerkiew parafialna. W XIX w. Siemuszowa była w rękach Truskolaskich, a później Mendla Herziga.

Cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem

Według miejscowych przekazów, Bartne zostało założone przez kamieniarzy z pobliskiej Jasionki, którzy na zboczach pobliskich gór pozyskiwali materiał. Nazwa wsi (Bartne/Bortne) pochodzi od połączenia słów "bór tnę". Z Bartnego/Bortnego pochodził Stefan Szkurat, który przyjął później bardziej szlachecko-brzmiące nazwisko "Bortniański" – był to ojciec znakomitego kompozytora Dmytra Bortniańskiego. W XIX wieku wieś rozsławiły warsztaty kamieniarskie - pochodzące stąd krzyże przydrożne oraz nagrobki spotkać można w odległych miejscowościach; kamienne koło młyńskie z datą 1905 znajduje się w Bydgoszczy.

Połonina Caryńska

Połonina Caryńska (Berehowska) – jedna z połonin w Bieszczadach, masyw górski położony między dolinami Prowczy i Wołosatego, w których leżą miejscowości Brzegi Górne i Ustrzyki Górne. Na północy Przysłup Caryński oddziela masyw od Magury Stuposiańskiej, zaś od południa poprzez Wyżniańską Przełęcz graniczy on z Działem w paśmie granicznym.

W masywie Połoniny Caryńskiej wyróżnia się cztery kulminacje, najwyższy jest Kruhly Wierch (1297 m n.p.m.). Pozostałe mają wysokość: 1245, 1239 i 1148 m n.p.m. Podobnie jak w przypadku Połoniny Wetlińskiej, południowo-zachodnie stoki są krótkie i stromo opadają ku dolinom, zaś północno-wschodnie tworzą łagodniejsze grzbiety poprzedzielane dolinami niewielkich potoków.

Cerkiew św. św. Kosmy i Damiana w Kotani

 

Główną atrakcją Kotani jest drewniana cerkiew grekokatolicka p/w śś Kosmy i Damiana, zbudowana w 1782 roku przebudowana w 1841. W końcu XIX w. i w roku 1930 przeprowadzono jej remont, w latach 1962 - 1963 generalną rekonstrukcję, w wyniku której budynek całkowicie rozebrano i postawiono na nowo, a także przywrócono pokrycie gontowe.
Cerkiew typu zachodniołemkowskiego jest drewniana, trójdzielna, orintowana, z wieżą zwieńczoną izbicą. Baniastwe hełmy wieży, nawy i sanktuarium kryte są gontem.
We wnętrzu znajdował się ikonostas barokowy z XVIII wieku i fragmenty rozbitego ikonostasu z datą 1646. Latem 1962 roku konserwatorzy z Krakowa  zabrali obrazy i potem nie udało się już ich odzyskać. Jeden z kotańskich dzwonów oraz pająk (żyrandol) z cerkwi znalazł się w Desznicy.

Smerekowiec - Cmentarz wojenny nr 56

Cmentarz otoczony jest kamiennym murem i ma kształt owalu

Cmentarz wojenny nr 56 - Smerekowiec – cmentarz z I wojny światowej, zaprojektowany przez Dušana Jurkoviča znajdujący się we wsi Smerekowiec w powiecie gorlickim, w gminie Uście Gorlickie.

Cerkiew św. Michała Archanioła w Smolniku

Cerkiew w Smolniku reprezentuje typ bojkowski...

Cerkiew św. Michała Archanioła w Smolniku – dawna greckokatolicka cerkiew w Smolniku. Od 1974 kościół rzymskokatolicki. W 2013 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wraz z innymi drewnianymi cerkwiami w Polsce i na Ukrainie.

Biecz - Cmentarz wojenny Nr 106

Cmentarz otacza kamienny murek, w którego ciągu znajduje się kamienny krzyż...

W Bieczu odnaleźć możemy kilka cmentarzy będących pozostałością po działaniach z okresu I Wojny Światowej. Jedno takie żołnierskie miejsce pochówku lokalizowane jest w Bieczu, przy ulicy Bochniewicza, naprzeciwko średniowiecznego gotyckiego kościoła farnego. Spoczywa na nim łącznie 386 ciał z I wojny światowej (207 żołnierzy armii austro-węgierskiej i 177 żołnierzy rosyjskich). Cmentarz projektowany był przez Hansa Mayra.

Cmentarz otacza kamienny murek, w którego ciągu znajduje się kamienny krzyż i ozdobna kamienna brama. Cmentarz podzielony jest na trzy tarasy z polami grobowymi. Zdewastowany jeszcze kilka lat temu cmentarz poddano generalnemu remontowi w 2002. Na grobach znajdują się typowe dla projektów Mayra żeliwne krzyże z miejscem na tabliczkę na skrzyżowaniu ramion.

 Źródło: Frodyma R., Galicyjskie cmentarze wojenne, tom I. Beskid niski i Pogórze, Oficyna Wydawnicza "Rewasz", Warszawa - Pruszków 1995

Desznica - Cmentarz Wojenny Nr 7

Fotografia archiwalna przedstawiająca stan cmentarza z 2005 roku

Na terenie wsi Desznica (powiat jasielski, gmina Nowy Żmigród) odnaleźć możemy zabytkowy cmentarz wojenny zbudowany w 1915 roku, na którym pochowanych jest prawdopodobnie 73 żołnierzy poległych w podczas walk w ramach Operacji Gorlickiej. 

Cerkiew św. Paraskewy w Kwiatoni

Świątynia jest cerkwią łemkowską typu północno-zachodniego. Uznawana jest za modelowy i najpiękniejszy przykład tego stylu.

Cerkiew św. Paraskewy w Kwiatoni – dawna łemkowska cerkiew greckokatolicka. Obecnie używana jako kościół filialny parafii rzymskokatolickiej w Uściu Gorlickim. Należy do najlepiej zachowanych cerkwi łemkowskich w Polsce. Znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego. W 2013 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wraz z innymi drewnianymi cerkwiami w Polsce i na Ukrainie.

Czarne

Droga przez wieś...

Czarne - nieistniejąca wieś w Beskidzie Niskim, położona w dolinie potoku o podobnej nazwie, która wzięła się ponoć od czarnego koloru wody w strumieniu. Lokowana została prawdopodobnie w 1569  r. jako własność królewska. 60 lat później były tu już trzy gospodarstwa posiadające ziemię i dwa bezrolne, a do 1765 ilość pól wzrosła do 18. Po pierwszym rozbiorze Czarne nabył ostatni starosta biecki, Wilhelm Siemieński. W 1845 r. wieś przeszła w ręce Józefa Lewickiego, a następnie Augusta Sternegga. W 1880 r. stały tu 54 domy, żyło 330 Rusinów i Polaków.

Nieznajowa

Nieznajowa ...miejsce po zabudowie wsi

Nieznajowa to nieistniejąca wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa.

Do Akcji "Wisła" (1947 r.) była to tętniąca życiem nieduża wieś (ok. 250 osób), znana w okolicy z odbywających się tu co 2 tygodnie targów (głównie handel bydłem) i jarmarków (4 razy do roku). Po dawnych mieszkańcach zostały do dziś tylko nieliczne ślady zabudowań i kamienne łemkowskie krzyże przydrożne, a także kilkanaście cmentarnych pomników. Nie ocalała natomiast drewniana cerkiew św. Kosmy i Damiana, jedna z ładniejszych w okolicy.

Źródło: Wikipedia

Tokarnia - 778 m n.p.m.

Widok w kierunku północnym na Pogórze Bukowskie

Tokarnia to szczyt górski w Paśmie Bukowicy w Beskidzie Niskim, leżący na terenie wsi Karlików w Gminie Bukowsko. Ze szczytu roztacza się rozległy widok w kierunku północnym na Pogórze Bukowskie, w kierunku południowo-wschodnim na Bieszczady oraz w kierunku zachodnim na Tatry. Podczas I i II wojny światowej był to rejon ciężkich walk.

Źródło: Wikipedia 

Darów

Cmentarz w Darowie

Darów – nieistniejąca wieś w gminie Komańcza, powiecie sanockim, województwie podkarpackim, obecnie jest to tzw. obszar geodezyjny. Wieś lokowana w II poł. XVI wieku, na prawie wołoskim.

Północną granicę wsi stanowi grzbiet pasma Pasmo Bukowicy, którego najwyższym wzniesieniem jest Zrubań, będący zarazem punktem triangulacyjnym (778 m n.p.m.). Wieś należała do parafii łacińskiej w Nowotańcu oraz Jaśliskach (część), parafia greckokatolicka znajdowała się w Surowicy. Na miejscu znajdował się również kościół filialny pw. Św. Szaty (Pokrowy) Najświętszej Marii Panny (1927), spalony w roku 1946.

Surowica

Ściana drzew okalająca cmentarz...

Surowica – nieistniejąca już dziś wieś w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Komańcza, w Beskidzie Niskim, u ujścia potoku Moszczańca do Wisłoka z lewego brzegu.

Jest to jedna z najstarszych miejscowości w Beskidzie Niskim. Pierwsze zapisy Surowicze pochodzą z 1361 r. (Kod. Dyplomat. Małopolski., III, 143), kiedy to król Kazimierz Wielki nadał braciom Pawłowi i Piotrowi Balom z Węgier opuszczone wsie, Zboiska, Wisłok i Radoszyce. Surowice graniczyły od płd. z Moszczańcem, na zach. z Polanami i Wolą Niżną, na płn.-wschód z Darowem.

Cerkiew greckokatolicka pw. Zaśnięcia Przeświętej Bogurodzicy w Bałuciance

Cerkiew greckokatolicka pw. Zaśnięcia Przeświętej Bogurodzicy po remoncie

Bałucianka założona została w 1470 r. na prawie wołoskim w dobrach Andrzeja Sienieńskiego a potem jego syna Wiktoryna Sienieńskiego (ok. 1463-1530), dworzanina królewskiego (1494), kasztelana małogoskiego (1515), starosty chełmskiego, dziedzica Rymanowa. Później należała do dalszych potomków. Właścicielem dóbr rymanowskich w XIX w. był Stanisław Antoni Potocki i jego żona Anna Potocka z Działyńskich. W 1878 r. otworzyli w Rymanowie z własnych środków „szkółkę", mającą na celu nauczanie stolarstwa i rzeźbiarstwa, które uprawiają i dzisiaj mieszkańcy Bałucianki.